پیچ خوردگی یا تورشن تخمدان، علائم، علل و درمان آن

تورشن به معنای پیچ خوردگی است. پیچ خوردگی یا در اصطلاح پزشکی تورشن تخمدان زمانی رخ می‌هد که تخمدان در اطراف بافت‌هایی که از آن حمایت می‌کنند پیچ بخورد. علاوه بر تخمدان، لوله فالوپ (لوله‌ای که تخمدان را به رحم مرتبط می‌کند) هم ممکن است دچار پیچ خوردگی شود. این وضعیتِ دردناک خونرسانی به این اندام‌ها را مختل می‌کند.

آیا تورشن یا پیچ‌خوردگی تخمدان مشکل شایعی است؟
تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان یک وضعیت اورژانسی است که اگر به موقع درمان نشود، ممکن است باعث از دست رفتن تخمدان شود. پزشک‌ها دقیقا علت بروز این ناهنجاری را نمی‌دانند با این حال اغلب عقیده دارند که یافته چندان شایعی نیست. چنانچه مبتلا به کیست تخمدان باشید، به دلیل تورم تخمدان، احتمال بیشتری دارد که به این عارضه دچار شوید. درصورت ابتلا می‌توانید با مصرف داروهای پیشگیری و یا هر داروی دیگری که پزشکتان تجویز کند، ریسک ابتلا به تورشن را در خودتان کاهش دهید.

علائم تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
تورشن تخمدان ممکن است باعث بروز هر یک از علائم زیر شود:
• درد شدید و ناگهانی در بخش تحتانی شکم
• گرفتگی شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
این علائم اغلب بصورت ناگهانی و بدون هیچ علت قبلی بروز پیدا می‌کنند. تشخیص تورشن تخمدان می‌تواند دشوار و یا چالش برانگیز باشد چون علائم آن با تشخیص‌های دیگر از قبیل آپاندیسیت، سنگ کلیه و یا عفونت مجاری ادراری می‌تواند همپوشانی داشته باشد. با این حال در برخی از زنان ممکن است این علائم به مدت چند هفته تکرار شوند، بیایند و بروند. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که تخمدان تلاش کند دوباره به جای اصلی خودش برگردد. با این حال فراموش نکنید که این ناهنجاری هیچ وقت بدون درد بروز نمی‌کند. اگر حالت تهوع و یا استفراغِ بدون درد دارید، احتمالا به بیماری دیگری دچار هستید. با این حال همواره باید برای تشخیص نهایی به پزشکتان مراجعه کنید.

علت بروز تورشن یا پیچ خوردگی تخمدن چیست و چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟
تورشن تخمدان به طور کلی زمانی رخ می‌دهد که تخمدان در جای خودش پایدار نباشد. کیست تخمدان و یا حضور توده‌ای در تخمدان می‌تواند علت ناپایداری تخمدان باشد. به نقل از دکتر لیندا فن، مدیر تخصص‌های زنان و زایمان در مدیسین یل، «تخمدان به رحم و دیواره لگن متصل است. مثل یک توپ روی یک طناب است. حال اگر کیستی روی آن قرار گیرد، سنگین شده و می‌تواند به دور خودش پیچ بخورد.». همچنین در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، بیشتر در معرض ابتلا به تورشن تخمدان هستید:
• در صورتی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCO باشید.
• چنانچه رباط تخمدانی بلندی داشته باشید. رباط تخمدانی یک رباط فیبری است که تخمدان را به رحم متصل می‌کند.
• چنانچه لوله‌های رحمی‌تان را بسته باشید.
• چنانچه حامله باشید.
• چنانچه تحت درمان هورمونی مثلا برای درمان نازایی باشید که می‌تواند باعث تحریک تخمدان‌ها شود.
با این که این ناهنجاری در همه زنان و در هر سنی می‌تواند بروز کند، با این حال در سنین باروری شایع‌تر است.

پیچ خوردگی تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
چنانچه دچار علائم تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان شدید، فورا به اورژانس مراجعه کنید. تورشن تخمدان هرچه دیرتر درمان شود، احتمال بروز عوارض آن بیشتر است. پزشک پس از گرفتن شرح حال و پرسیدن علائم و سابقه بیماری‌های قبلی، به معاینه لگن می‌پردازد. پزشک به دنبال هر گونه درد یا حساسیت حین لمس و یا توده در شما می‌گردد. پس از آن سونوگرافی اولتراسوند واژینال درخواست می‌شود تا تخمدان، لوله فالوپ و جریان خون بررسی شود. پزشک ممکن است تست خونی و یا تست ادرار برای رد هر یک از شرایط زیر درخواست کند:
• عفونت ادراری
• آبسه تخمدان
• حاملگی ناجا
• آپاندیسیت
اگرچه پزشک با کنار هم قرار دادن علائم، آزمایشات و نتایج حاصل از سونوگرافی تشخیص را تا حدودی نهایی می‌کند، با این حال تشخیص قطعی حین جراحی امکانپذیر است.

تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان چگونه درمان می‌شود؟
درصورت ابتلا به تورشن تخمدان انجام جراحی ضروری است. حین جراحی تلاش می‌شود تا تخمدان دوباره به جای سابقش برگردد. درصورت لزوم این عمل برای لوله فالوپ هم انجام می‌شود. اگر تخمدان آسیب جدی دیده باشید، ممکن است لازم باشد بافت آسیب‌دیده برداشته شود.

روش‌های جراحی
لاپاروسکوپی: حین این عمل پزشک یک وسیله باریک را از طریق یک شکاف کوچک وارد بخش تحتانی شکم می‌کند. این وسیله به پزشک اجازه می‌دهد تا اندام‌های داخلی را ببیند. همزمان از یک وسیله دیگر برای دیدن تخمدان هم استفاده می‌شود. به محض یافتن تخمدان، پزشک سعی می‌کند تا آن را به جای اولیه خودش برگرداند. این روش عموما به بیهوشی عمومی نیاز ندارد و بصورت سرپایی انجام می‌شود. درصورتی که حامله باشید، پزشک ممکن است استفاده از این روش را به شما توصیه کند.
لاپاروتومی: حین این عمل لازم است تا پزشک شکاف وسیع‌تری در بخش تحتانی شکم ایجاد کند تا به تخمدان دسترسی پیدا کند. این عمل نیاز به بیهوشی عمومی دارد و لازم است پس از جراحی در بیمارستان بستری شوید.

اگر مدت زمان زیادی از وقوع پیچ خوردگی تخمدان گذشته باشد و به دلیل قطع خونرسانی، اندام یا بخشی از آن از دست رفته باشد، پزشک ممکن است انجام هر یک از موارد زیر را توصیه کند:
اوفورکتومی: اگر بافت تخمدان مرده باشد، پزشک از عمل لاپاروسکوپی استفاده می‌کند تا بافت از دست رفته را از بدن خارج کند.
سالپینگو-اوفورکتومی: اگر هم تخمدان و هم لوله فالوپ از دست رفته باشند، پزشک این جراحی را انجام می‌دهد. همچنین در زنان یائسه پزشک ممکن است این جراحی را به منظور پیشگیری توصیه کند.
مشابه سایر عمل‌های جراحی، عوارض درمان شامل احتمال ایجاد لخته خون، عفونت و یا عوارض ناشی از بیهوشی است.

درمان دارویی
پزشک پس از جراحی ممکن است هر یک از داروهای زیر را برای کاهش درد و عوارض جراحی توصیه کند:
• استامینوفن
• ناپروکسن
• ایبوبروفن
پزشک ممکن است به منظور پیشگیری از عود مجدد داروهای پیشگیری از بارداری و یا سایر درمان‌های هورمونی را توصیه کند.

آیا بروز عوارض پیچ خوردگی تخمدان محتمل است؟
هر چه دیرتر درمان شوید، احتمال بروز عوارض بیشتر است. وقتی تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان رخ می‌دهد، خونرسانی به بافت تخمدان و در مواردی لوله فالوپ کمتر می‌شود. درصورتی که خونرسانی به مدت طولانی ادامه پیدا کند، می‌تواند باعث ایجاد نکروز (مردن باقت زنده) شود. اگر بیماری به این مرحله برسد، پزشک چاره‌ای ندارد جز این که تخمدان و یا هر بافت آسیب دیده‌ای را خارج کند. تنها راه پیشگیری از این عوارض مراجعه سریع و زودرس به پزشک و اورژانس است.

جمع بندی
تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان یک اورژانس زنان است و نیاز به درمان و جراحی اورژانسی دارد. پیچ خوردگی ممانعتی در بارداری یا زایمان شما ایجاد نمی‌کند.